Sprzedaż firmy jest zagadnieniem wielopłaszczyznowym i może dotyczyć co najmniej kilku zupełnie różnych czynności prawnych. W polskich przepisach nie występuje bowiem instytucja jak sprzedaż firmy – a art. 439 Kodeksu Cywilnego (KC) wprost zakazuje jej zbycia. Co należy zatem rozumieć pod potocznym pojęciem „sprzedaży firmy”?
Jak sprzedać firmę jednoosobową?
Na wstępie artykułu należy wyjaśnić prawne znaczenie pojęcia „firma”. Firma oznacza ni mniej, ni więcej tylko nazwę, pod którą przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową. Inaczej rzecz ujmując, firma w ujęciu KC jest złożonym oznakowaniem indywidualizującym przedsiębiorcę w obrocie. Posługuje się nią każdy przedsiębiorca bez względu na swój status prawnopodmiotowy. Jednakże w praktyce, przyjmowana “nazwa” stanowi zasadniczo firmę osoby prawnej lub ułomnej osoby prawnej. W tej konfiguracji firma osób prawnych stanowi – w płaszczyźnie dóbr osobistych – odpowiednik imienia i nazwiska osoby fizycznej. Dodajmy zaś w tym miejscu, że firmą osoby fizycznej jest właśnie jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsca jej prowadzenia oraz dowolnie obranych określeń.
Jak wskazano na wstępie, zbycie firmy, tj. samego oznaczenia/nazwy, jest prawnie wykluczone. Oczywiście nie możemy też „nabyć osoby fizycznej”, jednakże możemy nabyć przedsiębiorstwo, czy też akcje w spółkach akcyjnych lub udziały w sp. z o.o. Możemy zatem zbyć całe przedsiębiorstwo oddzielnie, które powszechnie jest rozumiane jako całość biznesu. I ta czynność, potocznie jest rozumiana jako sprzedaż firmy. Należy pamiętać, że właścicielem przedsiębiorstwa w przypadku spółki jest z reguły sama spółka, zatem jeżeli nie zależy nam na jej dalszym bycie prawnym, możemy sprzedać np. wszystkie udziały, czy też akcje, bez odrębnej czynności sprzedaży przedsiębiorstwa. W przypadku osób fizycznych takie zasady z powodów oczywistych nie funkcjonują.
Podsumowując, przedmiotem obrotu prawnego może być zarówno przedsiębiorstwo jak również udziały, czy też akcje spółek. Przedmiotem obrotu nie może być natomiast sama firma.
Sprzedaż pakietu udziałów lub akcji warto poprzedzić etapem badania „due dilligence”, tj. badania ogółu dokumentów w spółce pod kątem prawnym lub finansowym. Przeprowadzenie takiego badania znacznie poprawi wycenę spółki oraz ułatwi podjęcie ostatecznej decyzji przez potencjalnego nabywcę. Celem badania jest dokonanie analizy potencjalnych ryzyk prawnych, związanych z bieżącą działalnością spółki. Chodzi przede wszystkim o zidentyfikowanie nieprawidłowości, np. brak uchwał organów spółki w sprawach wymaganych przez prawo, mogący prowadzić do nieważności określonych czynności prawnych, zidentyfikowanie w umowie ograniczających działalność spółki, np. umów na wyłączność, porozumień cenowych itp. czy też sprawdzenie stanu prawnego nieruchomości posiadanych przez spółkę. W praktyce obrotu, transakcja zbycia akcji czy udziałów w dużych spółkach, w zasadzie nie zdarzają się takie transakcje, które nie byłyby poprzedzone badaniem „due dilligence”. Badanie takie niweluje ryzyko wystąpienia nieprzewidzianych błędów, mogących negatywnie się odbić na sprzedającym.
W przypadku sprzedaży udziałów bądź akcji, nie jest natomiast wymagane żadne działanie z umowami, bowiem ich stroną pozostaje sama spółka. Inaczej wygląda sprawa po sprzedaży przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Przy takim przedsięwzięciu konieczne jest dokonanie cesji wszelkich umów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Umowy takie mogą nie zawierać postanowień uzależniających ważność cesji od wyrażenia zgody przez kontrahenta, ale należałoby je szczegółowo sprawdzić pod tym kątem, np. badania „due dilligence”. Wskazane byłyby również inne działania natury faktycznej, np. poinformowanie kontrahentów o planowanej czy przeprowadzanej transakcji.
Ponadto, osoba fizyczna powinna zgłosić zakończenie działalności gospodarczej do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i przeprowadzić inne czynności likwidacyjne. Ponieważ majątek przedsiębiorstwa byłby już zbyty, czynności te miałyby charakter formalny.
Jak wyliczyć wartość firmy?
Należy także zwrócić uwagę na korzyści podatkowe związane ze sprzedażą przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Zgodnie z przepisami ustawy o VAT taka sprzedaż biznesu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT ani po stronie nabywcy ani sprzedającego. Ważne jest zatem, aby umowa przy sprzedaży firmy wyraźnie określała jej przedmiot, tj. przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, tak aby nie prowadziła do wątpliwości, iż przedmiotem transakcji są jedynie poszczególne jego elementy. Wówczas czynność taka mogłaby być opodatkowana VAT-em.
Szczególną uwagę należy zwrócić na sytuację, w której sprzedaż firmy dotyczy przedsiębiorstwa, które posiada długi. Dopóki bowiem zobowiązanie danego przedsiębiorstwa nie zostanie spełnione, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia zarówno od jego zbywcy jak i nabywca (ponoszą oni solidarną odpowiedzialność), przy czym odpowiedzialność nabywcy wygasa, jeżeli o danym zobowiązaniu nie wiedział, mimo zachowania należytej staranności.
Podobna sytuacja ma miejsce, w przypadku jeśli jest zaległy podatek u organów publicznoprawnych. Przed sprzedażą przedsiębiorstwa należałoby zatem uregulować wszystkie jego zobowiązania, zarówno umowne jak i publicznoprawne, bądź uzyskać zgodę wierzycieli na przeniesienie zobowiązań w całości na nabywcę.
Warto również wspomnieć o przepisach prawa pracy dotyczących opisywanej sytuacji. Przepisy te w sposób szczególny chronią pracowników firmy na sprzedaż w razie zmiany jej właściciela. Uprawnienia pracowników zatrudnionych w przejmowanych zakładach pracy oraz obowiązki dotychczasowego i nowego pracodawcy reguluje wprost art. 231 Kodeksu Pracy. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. W odniesieniu do pracowników świadczących pracę na innej podstawie niż umowa o pracę, pracodawca z dniem przejęcia zakładu pracy lub jego części, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków.
W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.
Powyższe przykłady to jedynie zalążek spraw, które muszą zostać uwzględnione podczas procesu takiego jak: gdzie sprzedać firmę. Sprzedaż firmy to nie lada wyzwanie, dlatego warto skorzystać z doradztwa prawnego.
Zostaw komentarz