Jeśli myślisz o uruchomieniu funduszu venture capital, dobrze zacząć od przeczytania tego poradnika. Dowiesz się z niego, czym jest fundusz venture capital, jak działa, gdzie szukać pieniędzy na utworzenie funduszu, jakie są wady i zalety venture capital oraz jak dobrać partnerów inwestycyjnych.
Co to jest venture capital?
Jaka jest definicja venture capital? Na początku ustalmy, czym nie jest fundusz venture capital. Mianowicie fundusz VC to nie 2-3 doświadczonych przedsiębiorców, którzy inwestują w startupy swój prywatny majątek.
Struktura funduszy venture capital przypomina raczej strukturę funduszy akcji lub obligacji. Oznacza to, że w takim funduszu zarządzający decydują, w jakie startupy zainwestują pieniądze oraz zbierają kapitał na inwestycję od inwestorów instytucjonalnych i prywatnych, czyli od tzw. limited partners. To głównie ich pieniądze zasilają kasę funduszu. Oczywiście znajdują się w niej także pieniądze zarządzających funduszu, ale stanowią zaledwie 1-2% środków.
Do obowiązków zarządzających funduszami VC należy między innymi:
- Zebranie leadów, czyli startupów, w które potencjalnie warto zainwestować
- Przejrzenie pitch decków i wybranie najbardziej obiecujących projektów
- Spotkanie się z ich założycielami i wysłuchanie ich prezentacji, ocenienie potencjału przedsiębiorstwa
- Przeprowadzenie due diligence przedsiębiorstwa
- Zwołanie komitetu inwestycyjnego (czasami uczestniczą w nim niezależni eksperci i limited partners), który debatuje nad inwestycją
- Przygotowanie umowy inwestycyjnej
- Inwestycja i wsparcie merytoryczne startupu
Fundusze venture capital zawsze mają określony czas trwania przedsięwzięcia – zwykle to 10 lat (5 lat na inwestycję, 5 lat na wyjście z inwestycji).
Przez pierwsze 2 lata istnienia funduszu VC fundusz jest najbardziej aktywny i skłonny do ryzyka. Oznacza to, że może pozwolić sobie na inwestycję w startup na wczesnym etapie rozwoju i poczekać na zwrot z inwestycji od roku do dziesięciu lat. Im fundusz ma dłuższy staż, tym szybciej oczekuje zwrotu z inwestycji i finansuje bezpieczniejsze opcje inwestycji.
Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że 10-letni czas trwania funduszu to krótki okres.
Inaczej sprawa wygląda, gdy weźmiemy pod uwagę dwa czynniki. Po pierwsze, pieniądze inwestorów finansujących przedsiębiorstwa są w tym czasie zamrożone (poza exitami; wówczas pieniądze wracają do inwestorów na bieżąco). Po drugie, osoby, które inwestują w fundusze VC, to nie są te same osoby, które inwestują w startupy. Zwykle to majętni przedsiębiorcy albo byli pracownicy korporacji, którzy piastowali wysokie stanowiska. Dzisiaj mają 40-50 lat, a niekiedy nawet 60 lub 70. Nie mogą pozwolić sobie więc na dłuższe inwestycje kapitałowe, bo po prostu mogłoby im zabraknąć życia na cieszenie się pieniędzmi ze zwrotu z inwestycji.
Polityka finansowania przedsiębiorstw funduszu venture capital
Uruchamiając fundusz venture capital, w pierwszej kolejności musisz zastanowić się nad polityką inwestycyjną. Oznacza to konieczność określenia profilu startupów, w które masz pompować pieniądze. Aby to zrobić, trzeba wziąć pod uwagę trzy czynniki: etap rozwoju startupu, branżę i lokalizację.
Etap rozwoju startupu a typ funduszu venture capital
Na polskim rynku istnieją cztery typy funduszy venture capital. Pierwszy z nich to…
- Akcelerator
Akceleratory inwestują w startupy na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Zwykle w projekty, których inicjatorzy nie mają nic poza pomysłem, zaangażowaniem i umiejętnościami. Nie mają więc nawet osobowości prawnej oraz zweryfikowanego produktu lub usługi.
W trakcie naboru do akceleracji przez ten typ funduszu VC przewija się od 500 do nawet 1000 projektów. Spośród nich około 10-20 przystępuje do rundy programu akceleracyjnego. W ciągu roku takich projektów jest mniej więcej 100.
Akceleratory intensywnie pracują nad każdym projektem, inwestując niewielkie kwoty i wykupując udziały na poziomie 5-10%. Żądają oni teoretycznie dużej części udziałów, jednak trzeba zaznaczyć, że na tym etapie inwestycja w startup obdarzona jest dużą dozą ryzyka. W ramach funduszu VC inwestorzy widzący potencjał w przedsiębiorstwie mają prawo żądać tanich udziałów, ponieważ większość startupów na tym etapie nie osiąga zakładanych przez siebie sukcesów.
Zakładając akcelerator ważne jest by mieć duży zespół, który może obsłużyć tak dużą liczbę inwestycji w startupy oraz rozbudowaną sieć kontaktów – bez niej akcelerator nie zapewni wartości podopiecznym, którzy szukają nie tylko pieniędzy, ale przede wszystkim wsparcia mentorów oraz kontaktów do partnerów biznesowych i potencjalnych klientów.
- Early Stage
Fundusz typu Early Stage, podobnie jak akcelerator, inwestuje w startupy na wczesnym etapie rozwoju. Różnica polega na tym, że finansuje się za nieco dojrzalsze projekty. Takie, które właśnie dopasowują produkt do potrzeb rynku albo już to zrobiły.
Przez cały cykl życia funduszu fundusz Early Stage inwestuje w mniej więcej 15-30 firm, w każdą od trzech do pięciu milionów złotych. Jego założycielami zwykle są doświadczeni przedsiębiorcy, którzy mają na swoim koncie kilka startupów, a zatem dobrze rozumieją, jak buduje się biznes w początkowej fazie rozwoju. Potrafią oni prawidłowo wyczuć potencjał raczkującego dopiero przedsiębiorstwa.
- Growth (scale-up)
Fundusze typu growth inwestują znacznie większe kwoty, bo od 5 mln do 20 mln złotych, ale przez cały cykl życia funduszu realizują mniejszą liczbę transakcji. Zwykle 10, czasami 20 (około dwóch lub czterech spółek na rok).
Ponadto inwestują w zupełnie inne startupy.
Najczęściej to projekty, które miesiąc do miesiąca odnotowują rosnące przychody, większą liczbę klientów albo inny rodzaj trakcji, który świadczy, że spółka jest na właściwej drodze. Przykładem są serwisy społecznościowe, które gromadzą szerokie grono odbiorców, żeby wkrótce potem wypracować skuteczny model biznesowy i zmonetyzować przedsięwzięcie. Ryzyko inwestycji w przedsiębiorstwa tego typu jest stosunkowo mniejsze od inwestycji startupy, które dopiero poszukują swojego miejsca na rynku. Na tym etapie przedsiębiorstwo powinno jednak już mieć gotową, sprawdzoną technologię, która tylko potrzebuje dalszego finansowania do pełnego rozwinięcia potencjału.
O ile w przypadku poprzednich funduszy wystarczy mieć w zespole osoby, które znają się na branży i mają miękkie umiejętności na przykład z zakresu HR, o tyle założyciele funduszu VC growth muszą także mieć doświadczenie finansowe. Głównie po to, żeby móc monitorować wskaźniki ekonomiczne prowadzonej spółki.
- Private equity
W Stanach Zjednoczony fundusze private equity inwestują nawet 200 milionów dolarów i wciąż funkcjonują jako fundusze VC. Działają tam też tzw. Late Stage VC, które inwestują nawet pół miliarda dolarów. W Polsce sytuacja ma się zgoła inaczej. Fundusze private equity z rodzimego rynku inwestują nieco ponad 20 milionów złotych. Nie wchodzą w niepewne inwestycje i nie kupują kilku procent udziałów. Zwykle przejmują całe spółki i ich założycieli, a potem wkraczają we własnym zarządem i robią porządek.
Pomagają właścicielom wyjść ze spółki oraz przeprowadzają wejście na giełdę. Fundusze private equity przez cały cykl życia funduszu realizują od kilku do kilkunastu transakcji.
Gdzie inwestować? Lokalizacja startupu
Większość funduszy VC, które inwestują w startupy na wczesnym etapie rozwoju, wybiera jedną lokalizację lub region, na przykład Polskę albo Europę Wschodnią. Nie inwestują w projekty z całego świata, za to dobierają kilka branż. W Polsce bowiem trudno by wspierać startupy jedynie z segmentu fintech, bo nie ma ich zbyt dużo.
Chodzi także o koszt obsługi inwestycji. Gdyby fundusz typy Early Stage zainwestował w 30 spółek z 30 różnych krajów, musiałby zatrudnić prawników w każdym z tych krajów. Okazałoby się wówczas, że inwestycja się nie opłaca. Natomiast, gdy realizujesz mniej transakcji, na przykład 10 po 5 milionów złotych, możesz pozwolić sobie na koszt obsługi każdej transakcji na poziomie 100 tysięcy złotych.
Wybór branży a fundusz venture capital
Wybierając branżę pod inwestycję startupu powinieneś sugerować się właściwie dwiema rzeczami. Raz: liczbą startupów, która w danej branży działa i dwa: swoim doświadczeniem.
Dlaczego?
Gdybyś w Polsce wybrał branżę kosmiczną, nie miałbyś za wielu okazji do inwestowania, bo na naszym rynku działają trzy startupy z tego segmentu technologii. Podobnie ma się sytuacja na rynku fintech, gdzie startupów pracujących nad technologiami finansowymi wciąż jest mało, przez co ciężko liczyć na pojawienie się przedsiębiorstw cechujących się szczególnym potencjałem w tym segmencie rynku.
Ile więc startupów musi działać w branży, żeby wejść w nią jako inwestor? To zależy od typu funduszu i etapu rozwoju startupu. Jeśli zamierzasz inwestować w dojrzałe spółki, które będziesz wprowadzać na giełdę, rynek może być stosunkowo niewielki.
Co innego, gdy prowadzisz fundusz typy Early Stage. Zwykle bywa tak, że na sto firm, które analizujesz, inwestujesz tylko w jedną, tę o najwyższym potencjale do dalszego rozwoju. Aby więc przeprowadzić 30 inwestycji, na rynku musi działać mniej więcej 3000 podmiotów. To dużo, więc rynek musi być duży.
Przy wyborze branży warto też kierować się doświadczeniem. Jeśli na pokładzie funduszu masz trzech założycieli, a każdy specjalizuje się w innej dziedzinie, na przykład fintech, AI i e-commerce, to w te branże powinieneś wejść. Dobrze bowiem znać się na branży, której powierzasz pieniądze instytucjonalnych i prywatnych inwestorów.
Do tego założyciele startupów nie tylko szukają wsparcia kapitałowego, ale także wiedzy i pomocy w pozyskaniu partnerów biznesowych. Ważne więc by inwestor „zjadł zęby” na branży. Jedynym sposobem, żeby zyskać tak duże doświadczenie jest przeprowadzenie wielu inwestycji w jednej branży. Nie zawsze jest to możliwe, dlatego fundusze VC zwykle inwestują w startupy z kilku branż oraz dobierają partnerów, którzy znają te branże. Są oni w stanie skutecznie ocenić, czy dane przedsiębiorstwo oferuje odpowiednią mieszankę potencjału oraz ryzyka czyniącą inwestycję w nią opłacalną dla funduszu vc.
Jak dobrać partnerów do funduszu venture capital, którzy wspólnie dokonają inwestycji w startup?
Do prowadzenia funduszu potrzebujesz zarówno general partners, jak i limited partners.
General partners
General partners to ludzie, z którymi na co dzień będziesz współpracować. Ważne byś im ufał i żebyście byli różni – pod każdym względem. Nie tylko pod kątem doświadczenia, ale też pod względem etnicznym, płci i wieku. Dzięki temu będziecie patrzeć na każdą spółkę i inwestycję z różnych perspektyw. W inny sposób będziecie widzieć szanse i zagrożenia.
Ponadto ważne by general partners mieli wspólny cel i doświadczenie w zbieraniu kapitału – to podstawowe zadanie każdego partnera. To Wy będziecie poszukiwać limited partners.
Limited partners
Limited partners to inwestorzy instytucjonalni i prywatni, którzy dołączają do funduszu VC, by inwestować w startupy. Wcześniej wspomniałem, że to doświadczeni przedsiębiorcy i wysoko postawieni pracownicy korporacji. Majętni ludzie, którzy mogą przeznaczyć 10% majątku na inwestycję.
Jak przekonać inwestora do inwestycji w przedsiębiorstwo?
Po pierwsze musisz wiedzieć, do kogo „uderzyć”, to znaczy, że przed uruchomieniem funduszu już powinieneś mieć zbudowaną sieć kontaktów i reputację osoby, która może udźwignąć ciężar odpowiedzialności, która spoczywa na funduszu venture capital. Bez tego nikogo nie przekonasz, by powierzył ci część swojego majątku.
Po drugie musisz edukować swoich rozmówców. Nie każdy bowiem rozumie, czym jest i jak działa fundusz venture capital. Należy im to uświadomić i opowiedzieć, czego mogą spodziewać się po inwestycji. Wyjaśnić, jaki zwrot mogą uzyskać oraz że zamrożą swój kapitał na 10 lat.
Dla niektórych wizja 5-krotnego zysku będzie na tyle kusząca, że zechcą powierzyć nawet 20 procent swojego majątku. Lepiej zachować wówczas ostrożność i dwa razy zastanowić się, czy warto brać taką osobę na pokład funduszu. Może bowiem się zdarzyć, że będzie „siedziała na karku”, bojąc się o swoje pieniądze i uniemożliwiając pracę. Jaki więc poziom zaangażowania ze strony limited partners jest pożądany? Maksymalnie 10%.
Gdzie jeszcze szukać pieniędzy?
Inwestorzy indywidualni to nie jedyna grupa, na którą składają się limited partners. W jej skład wchodzą także instytucje. To mogą być zarówno korporacje – na przykład Tauron i PGE – mniejsze firmy, jak chociażby software house’y albo jeden z dużych rządowych podmiotów: Polski Fundusz Rozwoju (PFR) lub Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR).
Proces pozyskiwania pieniędzy od dużych i małych firm poniekąd przypomina proces pozyskiwania pieniędzy do inwestorów indywidualnych. Różnica występuje w przypadku PFR i NCBR. Aby pozyskać środki z ich kasy, należy wziąć udział w naborze do któregoś z programów, spełnić formalne wymogi i już dysponować jakąś kwotą (zwykle jest określona przez obie instytucje).
- Szukając środków na fundusz venture capital, możesz także zgłosić się do Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, który ciągle prowadzi nabór. Venture capital, wady i zalety? Podsumowanie
Prowadzenie funduszu venture capital pod wieloma względami przypomina prowadzenie innego rodzaju biznesu. Musisz bowiem znać branżę, umieć dobierać współpracowników oraz współpracować z partnerami biznesowymi, którymi w przypadku funduszu venture capital są limited partners i założyciele startupów. To, co odróżnia prowadzenie funduszu VC od innego rodzaju biznesu to umiejętność zbierania środków na inwestycję oraz znajomość środowiska startupowego.
Zostaw komentarz