Franczyza to popularna w Polsce forma prowadzenia działalności gospodarczej. Według stanu na 2016 rok i danych Polskiej Organizacji Franczyzodawców, istnieje ponad 1,1 tysiąca firm franczyzowych. Jeszcze kilkanaście lat temu było ich raptem 50. W 2016 roku liczba sieci wzrosła łącznie o 51, bo pojawiło się na rynku 113 nowych filii, ale 62 zakończyły działalność. Skąd taka kariera franczyzy w naszym kraju? Jakie są zalety franczyzy, że przyciąga do siebie osoby pragnące prowadzić własną działalność? Czy są jakieś wady takiego rozwiązania?

Czym jest franczyza?

Franczyza to z francuskiego koncesja. Rzeczywiście ta forma działalności to nic innego jak udzielenie koncesji podmiotowi do korzystania z danej marki innego podmiotu. Ujmując to w prawną definicję, franczyza to stała, długofalowa umowa między niezależnymi przedsiębiorcami, franczyzodawcą a franczyzobiorcą w zakresie udostępnienia marki i/lub pewnej wiedzy na temat danego biznesu. Umowa franczyzy to umowa tzw. nienazwana, czyli nieuregulowana odrębnie w Kodeksie Cywilnym lub w innej ustawie. Konstruuje się ją na podstawie ogólnie znanych zasad swobody zawierania umów. To umowa ograniczona naturą stosunku prawnego, zasadami współżycia społecznego oraz pozostałymi przepisami ustaw. Co w praktyce oznacza zawarcie umowy franczyzy? To udzielnie franczyzodawcy pakietu franczyzowego określonego dokładnie w umowie w zamian za opłaty początkowe oraz opłaty cykliczne, zazwyczaj miesięczne. Franczyzobiorca prowadzi własną działalność gospodarczą w ramach już istniejącej, posiadającej strukturę sieci sprzedaży produktu lub świadczenia usług. Wyróżnia się franczyzy usługową, produkcyjną oraz dystrybucyjną, a także mieszaną łączącą dwie lub więcej rodzajów działalności. Można zawrzeć franczyzę w tzw. węższym zakresie, czyli użyczyć jedynie prawa do używania nazwy marki lub produktu. Szersza forma współpracy obejmuje udostępnienie całego formatu biznesowego firmy: know-how, procesów, inwentarza, a czasem nawet grupy klientów. Najczęściej spotyka się hybrydę tych obu form: franczyzę do praw do marki i formatu biznesowego.

Na czym polega franczyza?

Tyle z teorii, jak to jednak działa w rzeczywistości? Franczyzobiorca podpisuje umowę z franczyzodawcą. Następnie uiszcza wstępną opłatę wejścia do biznesu, tzw. licencję i uzyskuje za nią – w zależności od rodzaju umowy – część albo wszystkie z następujących przywilejów i usług: prawa do nazwy, know-how, wyłączność terytorialną, pakiet szkoleń początkowych, inwentarz, dane klientów, gadżety firmowe, wsparcie techniczne, pomoc przy znalezieniu lokalu, materiały marketingowe i promocyjne. To jednak nie koniec opłat. Aby mieć dalej możliwość korzystania z praw do marki, a czasem też, by mieć stały dostęp do wsparcia merytorycznego czy technicznego, franczyzobiorca musi uiszczać co miesiąc abonament. Licencja kosztuje do kilku do kilkunastu tysięcy złotych, zależy, jaki to biznes i co jest w pakiecie. Abonament to koszt od kilkuset złotych do kilku tysięcy. Podsumowując dotychczasową wiedzę i dodając kilka istotnych punktów, zbierzmy podstawowe zasady współpracy na zasadzie franczyzy. Zatem franczyzodawca:

1. Jest właścicielem znaku towarowego, marki sieci franczyzy.
2. Prowadzi działalność już od jakiegoś czasu, przetestował ją, uzyskuje z niej zyski, może wykazać, że jest rentowna.
3. Przekazuje franczyzobiorcy niezbędne know-how do tego, jak prowadzić biznes.
4. Przekazuje prawo do prowadzenia działalności pod nazwą jego marki
5. Przekazuje inne dane, bazę klientów, materiały, które zostały określone w umowie franczyzowej.
6. Otrzymuje wynagrodzenie za przekazanie powyższych praw
7. Określa ogólną politykę rozwoju, strategię marketingową całej sieci.

Natomiast franczyzobiorca:

1. Na podstawie zawartej umowy prowadzi punkt pod szyldem marki franczyzodawcy w ramach własnej działalności gospodarczej.
2. Finansuje sam otwarcie punktu oraz zakup niezbędnego towaru, materiałów.
3. Jest właścicielem mienia, które zakupił i które znajduje się w punkcie franczyzowym.
4. Płaci licencję oraz miesięczną opłatę franczyzową za prawo do korzystania z nazwy marki oraz know-how i inne benefity udzielone przez franczyzodawcę.
5. Sam określa ceny towarów w swoim sklepie lub punkcie.
6. Może mieć pewien wpływ na rodzaj asortymentu.

Wszelkie pozostałe zasady współpracy są określone w umowie franczyzy, a instrukcje dotyczące prowadzenia działalności – w podręczniku operacyjnym przekazywanym franczyzobiorcy.

Zalety i wady franczyzy dla franczyzobiorcy

Franczyza pozwala przede wszystkim bardzo szybko zacząć prowadzenie własnego – w jakimś stopniu – biznesu. Już miesiąc lub kilka miesięcy po podpisaniu umowy można ruszać ze swoim punktem. To rozwiązanie bezpieczne – ryzykujemy o wiele mnie niż w przypadku całkowicie samodzielnego biznesu wymyślonego przez nas. We franczyzie działamy w sieci. Możemy liczyć na wsparcie merytoryczne i techniczne centrali albo kontaktować się z innymi franczyzobiorcami, by uzyskać porady. Czujemy się częścią większej całości. Często centrala zapewnia szkolenia, daje też bazę klientów czy inne potrzebne know-how. Dostajemy pakiet, musimy jedynie rozkręcić biznes, dbać o dostawy towaru, jakość usług, dobrą obsługę klienta. Sieć ma już wyrobioną renomę i reputację. Jakie są wady? Po pierwsze ryzyko, że jednak centrala nie wywiąże się w umowy i zostaniemy bez wsparcia. Po drugie, jesteśmy w kwestii marketingowych czy kierunków rozwoju zdani na decyzję centrali. Mamy ograniczone pole działania. To niby nasza działalność gospodarcza, ale jednak pracujemy na dobre imię kogoś innego – właściciela całej marki. Poza tym, jeśli cała sieć będzie mieć problemy, np. wizerunkowe, padnie ofiarą jakiegoś skandalu czy czarnego PR-u, to odbije się to też na naszym punkcie, mimo iż nie zawiniliśmy.

Wady i zalety franczyzy dla franczyzodawcy

Główna zaleta to rozszerzenie sieci o kolejne punkty, nowe rejony geograficzne. Franczyzodawca poprzez umowę z partnerem zyskuje nowe kanały dystrybucji swoich produktów lub usług. Jeśli chodzi o wady to można, tu wymienić trudność kontroli bardzo rozwiniętej sieci oraz ryzyko, że partnerzy okażą się nieuczciwi i nie będą pracować na dobrą renomę marki